Ο άξονας εντέρου – εγκεφάλου ή έντεροεγκεφαλικός άξονας (Gut Brain Axis), είναι ένα αμφίδρομο σύστημα επικοινωνίας, που συνδέει το κεντρικό νευρικό σύστημα και το εντερικό νευρικό σύστημα.
Πέρα από το ρόλο του στην πέψη, αυτό το περίπλοκο δίκτυο έχει συσχετιστεί με την επίδραση στη διάθεση, τα συναισθήματα και τη διαχείριση του στρες.
Τι είναι ο άξονας εντέρου – εγκεφάλου
Ο άξονας εντέρου – εγκεφάλου αντιπροσωπεύει μια δυναμική αλληλεπίδραση του εντερικού νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου. Αυτό το δίκτυο επικοινωνίας επιτρέπει στο έντερο να στέλνει σήματα προς τον εγκέφαλο και αντίστροφα. Το πνευμονογαστρικό νεύρο, ένα από τα μεγαλύτερα νεύρα που συνδέουν το έντερο με τον ανθρώπινο εγκέφαλο, αποτελεί το βασικό μέσο με το οποίο πραγματοποιείται αυτή η ανταλλαγή σημάτων μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου.
Νευροδιαβιβαστές και ο ρόλος της σεροτονίνης
Προκειμένου να πραγματοποιηθεί η επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων του εγκεφάλου και του εντέρου, είναι απαραίτητη η παραγωγή των νευροδιαβιβαστών. Ένας από τους πιο γνωστούς νευροδιαβιβαστές είναι η σεροτονίνη.
Η σεροτονίνη συνδέεται κυρίως με τη ρύθμιση της διάθεσης. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά αναφέρεται ως ο νευροδιαβιβαστής της «καλής διάθεσης». Μάλιστα, είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο ότι περίπου το 90% της σεροτονίνης παράγεται στο έντερο.
Το μικροβίωμα του εντέρου, ιδίως ορισμένα στελέχη βακτηρίων, συμβάλλει στη σύνθεση της σεροτονίνης. Μια ανισορροπία στο εντερικό μικροβίωμα συμβάλλει σε χαμηλότερα επίπεδα σεροτονίνης, οδηγώντας ενδεχομένως σε διαταραχές της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη και το άγχος.
Συνεργασία εντέρου – εγκεφάλου για διαχείριση του στρες
Ο άξονας εντέρου – εγκεφάλου παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση του στρες. Το στρες μπορεί να επηρεάσει τη σύνθεση και τη λειτουργία του εντερικού μικροβιώματος, ενώ αντίστροφα, το εντερικό μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει την αντίδραση του οργανισμού στο στρες.
Το χρόνιο στρες έχει συσχετιστεί με μεταβολές στη μικροβιακή ποικιλομορφία του εντέρου, συμβάλλοντας ενδεχομένως σε μια σειρά γαστρεντερικών προβλημάτων. Αντίθετα, ένα υγιές εντερικό μικροβίωμα μπορεί να ενισχύσει τη διαχείριση του στρες και τη βελτίωση της διάθεσης.
Ο ρόλος της διατροφής στην υγεία του άξονα εντέρου – εγκεφάλου
Ένας ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας στη σωστή λειτουργία του άξονα εντέρου εγκεφάλου είναι η διατροφή. Μια πλούσια διατροφή σε φυτικές ίνες, φρούτα και λαχανικά, βοηθάει σημαντικά στη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου.
Αντίθετα, οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε επεξεργασμένα τρόφιμα και χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες μπορεί να οδηγήσουν σε μια ανισορροπία στο εντερικό μικροβίωμα, η οποία σχετίζεται με διάφορα προβλήματα υγείας και ψυχικής υγείας.
Μάλιστα, αρκετές είναι οι περιπτώσεις όπου οι διατροφικές συνήθειες δεν παρέχουν τα επαρκή θρεπτικά συστατικά για να επηρεάσουν θετικά το εντερικό μικροβίωμα, την παραγωγή νευροδιαβιβαστών και τη συνολική υγεία του εντέρου. Στις περιπτώσεις αυτές, ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο παίζουν τα συμπληρώματα διατροφής, τα οποία είναι σε θέση να προσφέρουν τα θρεπτικά αυτά συστατικά.
Πρεβιοτικά και προβιοτικά
Ο ρόλος των πρεβιοτικών και των προβιοτικών στην υποστήριξη του άξονα εντέρου – εγκεφάλου έχει αποτελέσει ένα αντικείμενο αρκετών μελετών.
Τα πρεβιοτικά χρησιμεύουν ως τροφή για τα ωφέλιμα βακτήρια του εντέρου και βοηθούν στην ανάπτυξη ενός υγιούς μικροβιώματος. Τα προβιοτικά, οι ζωντανοί δηλαδή μικροοργανισμοί που παρέχουν οφέλη για την υγεία όταν καταναλώνονται σε επαρκείς ποσότητες, εισάγουν ωφέλιμα βακτήρια στο έντερο.
Τόσο τα πρεβιοτικά όσο και τα προβιοτικά έχουν δείξει ότι επηρεάζουν θετικά τη διάθεση και τις αντιδράσεις του οργανισμού στο στρες.
Ροντιόλα (Rhodiola rosea)
Η Ροντιόλα είναι ένα βότανο που χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες στην παραδοσιακή ιατρική. Είναι ευρέως γνωστό για τα οφέλη του για την ψυχική υγεία και έχει κερδίσει δημοτικότητα ως φυσικό συμπλήρωμα για τη βελτίωση της διάθεσης, τη μείωση του στρες και την ενίσχυση της γνωστικής λειτουργίας. Η Ροντιόλα θεωρείται προσαρμογόνο, που σημαίνει ότι βοηθά το σώμα να προσαρμοστεί στο στρες και προάγει την αίσθηση ηρεμίας. Μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση των ορμονών του στρες όπως η κορτιζόλη, μειώνοντας έτσι τις φυσιολογικές και ψυχολογικές επιπτώσεις του στρες.
Ο ρόλος του τρόπου ζωής στην υγεία του άξονα εντέρου – εγκεφάλου
Τέλος, εκτός από τη διατροφή, και ο τρόπος ζωής συμβάλει στην καλύτερη υγεία του άξονα εντέρου εγκεφάλου. Συγκεκριμένα, η άσκηση έχει συνδεθεί με πιο ποικιλόμορφη εντερική χλωρίδα και καλύτερη υγεία του εγκεφάλου. Η ποιότητα του ύπνου, επηρεάζει επίσης το εντερικό μικροβίωμα και τον αντίκτυπο που έχει στην ψυχική υγεία.